آمادگی و تهیه و تدارک امکانات، به نوع هدف و راهی بر میگردد که انتخاب کرده ایم. مثلاً در مسافرت، هر اندازه سفری که در پیش داریم، مهمتر و طولانی تر باشد، آمادگی و امکانات ما نیز باید بهتر و بیشتر باشد. بیایید ازدواج و تشکیل خانواده را نیز در این چهارچوب تحلیل کنیم. آمادگی ما برای ازدواج و تشکیل خانواده ای موفق، به هدف ما از انجام این کار بر می‌گردد.

هدف از ازدواج در فرهنگ‌های مختلف و برای افراد مختلف، جداگانه و متفاوت است. مثلاً هدف خیلی ها از ازدواج، چیزی جز، فرونشاندن غریزهی جنسی نیست و طبیعتاً با این نگرش، نیازی به آمادگی و حتی تشکیل خانواده هم نیست. به همین دلیل، ازدواج و خانواده با بحران شدیدی روبرو شده است. چون به قول بعضی از افراد لا اُبالی تا زمانی که شیر تازه و آماده در دسترس است، نیازی به نگهداری گاو شیری نیست! و چنین نگرش‌هایی در باره‌ی ازدواج است که منجر به بحران طلاق و فروپاشی خانواده و ...میشود. در اروپا موضوع از این هم فراتر رفته و به از دست دادن ترکیب جمعیتی و نژاد خالص و پدیدهی زشت و ناپسند و غیر انسانی هم جنس بازی منجر شده است.

اما برای انسان مسلمان و جامعه اسلامی، ازدواج، هم امری مقدس است و هم اهداف والایی دارد که مهمترین آنها  عبارتند از:

1- آرامش درونی که از دو طریق «اطفای غریزه جنسی» با روشی حلال و شرعی و «اظهار محبت و دوست داشتن» تأمین می شود.

2- حفظ نسل به وسیلهی تولید مثل و تشویق به ازدواج با زنانی که توان بارداری دارند.

3- رشد و تربیت فردی با تجاربی که با تشکیل خانواده کسب می گردند.

4- حفظ تنوع و گونه‌گونی نژادها، اقوام و فرهنگ‌ها از راه انتقال آداب و رسوم و زبان و دین و مذهب و... .

5- ایجاد ارتباط و پیوند با سایر فرهنگ‌ها و نژادها که از طریق تحریم ازدواج با محارم و حتی تشویق به ازدواج با غیر خویشاوندان حاصل می شود.

در اسلام، تشویق به ازدواج و تشکیل خانواده، و تلاش برای حفظِ حریم و استحکام آن، حالتی قداست گونه و مقدس به آن می دهد و هرگونه موضوع و مسأله‌ای که باعث تخریب و ویرانی آن شود، گناه به حساب می آید. به آیات و احادیث ذیل نگاهی بیندازید:

 • ‏وَمِنْ آيَاتِهِ أَنْ خَلَقَ لَكُمْ مِنْ أَنْفُسِكُمْ أَزْوَاجًا لِتَسْكُنُوا إِلَيْهَا وَجَعَلَ بَيْنَكُمْ مَوَدَّةً وَرَحْمَةً إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَاتٍ لِقَوْمٍ يَتَفَكَّرُونَ‏ (روم/21)« و از نشانه های قدرت اوست که برايتان از جنس خودتان همسرانی آفريد تا به ايشان آرامش يابيد ، و ميان شما دوستی و مهربانی نهاد در اين عبرتهايی است برای مردمی که تفکر می کنند.»

 • مَنْ تَزَوَّجَ فَقَدِ اسْتَكْمَلَ نِصْفَ الايمانِ فَلْيَتّقِ اللّهَ فى النّصْفِ الباقى (طبرانی،شماره8794) «هر کس ازدواج کند گویی نیمی از ایمانش را کامل نموده‌است برای حفظ آن نیم دیگر پروای خدا را داشته باشید.»

 • ... أتَزَوَّجُ النِّسَاءَ، فَمَنْ رَغِبَ عَنْ سُنَّتِي فَلَيْسَ مِنِّي (احمد، شماره 14045) «با زنان ازدواج می‌کنم، هر کس از شیوه و منش من روی‌گردان شود از امت من نیست.»

 • أَبْغَضُ الْحَلَالِ إِلَى اللَّهِ الطَّلَاقُ (سنن ابن ماجه، شماره2018)«نکوهیده‌ترین حلال‌ها در نزد پروردگار طلاق است.»

 • و عن ابن عمرَ رضي اللَّهُ عنهما عن النبي صَلّى اللهُ عَلَيْهِ و سَلَّم قال:«كُلُّكُمْ راعٍ و كُلُّكُمْ مسئولٌ عنْ رعِيَّتِه، والأَمِيرُ رَاع، والرَّجُلُ راعٍ علَى أَهْلِ بَيْتِه والمرْأَةُ راعِيةٌ على بيْتِ زَوْجِها و ولَدِه، فَكُلُّكُمْ راع، و كُلُّكُمْ  مسئولٌ عنْ رعِيَّتِهِ» متفقٌ عليه «همه‌ی شما مسوول هستید و همگی در مقابل زیر دستانتان مسوولید، حاکم مسوول است، و مرد نیز به نسبت خانواده‌اش مسوول است و زن نیز نسبت به منزل همسرش و فرزندش مسوول است، پس همگی شما مسوول هستید و همگی در مقابل زیر دستانتان مسوولید.» 

با این دیدگاه و نگرش، بارها در جلسات آموزش خانواده گفته‌ام: «هر زن و یا مردی که عمداً و صرفاً از روی عواطف و احساسات و بدون دلایل موجه شرعی، عقلی و یا علمی اقدام به سست نمودن بنیان های خانواده کند، نیک بداند و بترسد که آیات الهی و یا صفحات کلام الله مجید را زیرپا گذاشته است. چرا؟! چون پروردگار در سوره روم با صراحت و وضوح کامل از آن به آیات و نشانه ی خویش تعبیر نموده است. 

چه آمادگی هایی را برای ازدواج و تشکیل خانواده باید داشته باشیم؟!

1- آمادگی جنسی:  این آمادگی به طور فطری و طبیعی در انسان وجود دارد مگر در موارد خاصی که کسی بیماری داشته باشد. البته این جا نیز نیاز جدی و مبرم به آموزش وجود دارد.

2- آمادگی های جسمانی و ژنتیکی:  این آمادگی اگرچه تقریباً به طور طبیعی ایجاد می شود، ولی نیازمند آزمایشات پزشکی و ژنتیکی است.

3- آمادگی های مادی و اقتصادی :  متأسفانه در جامعه ی امروز بیشترین توجه به این موضوع شده و نمود و ظهور آن در مهریه و جهیزیه است ولی طبق تحقیقات به عمل آمده از روزی که مهریه و جهیزیه سیر صعودی داشته اند، طلاق و جدایی نیز همین طور!

4- آمادگی های عقلانی:  منظور از آمادگی های عقلانی موارد ذیل است:

1- مصلحت اندیشی: یعنی کسی که قصد ازداوج و تشکیل خانواده را دارد، لازم است این آمادگی را داشته باشد که بتواند مصلحت اندیشی کند و مصالح آنی و زودگذر یا مصالح خُرد را فدای مصلحت های بزرگتر و ماندگارتر نماید. اتفاقاً در قرآن نیز دقیقاً در خصوص خانواده و امور مربوط به آن، این آیه نازل گردیده است:«فعسی ان تکرهوا شیئاً و یجعل الله فیه خیراً کثیرا». (نساء/19)مثلاً خیلی از پدران و مادران را می بینیم که به خاطر رعایت حال فرزندان و یا آبرو و اعتبار خود و خویشاوندان از بسیاری از مسایل می‌گذرند. حال اگر این گذشت‌ها به خاطر خدا باشد هم شیرین تر و هم پاداش اخروی را نیز به همراه خواهد داشت.

2- توانایی و مهارت در حل مسأله: کسانی که به توانایی حل مسأله دست یافته اند، دارای چنین ویژگی هایی هستند:  

 • به جای این که  دنبال مُقصِّر بگردند دنبال راه حل هستند. ما چقدر دیده‌ایم که زن و شوهر کاری جز متهم کردن طرفِ خویش و یا اقوام و نزدیکان او و اینکه تمام تقصیرها را به گردن آنان بیندازند، انجام نمی‌دهند و طبیعی است که با چنین بینش و نگرشی نه به تفاهم می رسند و نه مشکلی حل خواهد شد. 

 • بدنبال کسب اطلاعات و معلومات عمومی(در بارهی جنس مخالف، تربیت فرزندان و اقتصاد خانواده و حقوق متقابل زن و شوهر) هستند.

5- آمادگی های روحی و روانی: که مهمترین و ضروری ترین نوع آمادگی ها نیز هست. من این نوع آمادگی را «مدیریت برخود» می نامم و آن عبارت است از:

*کنترل حواس به ویژه چشم و گوش و زبان چون داده‌ها و اطلاعاتی که از راه حواس به ما می‌رسند منجر به عواطف و احساسات می شوند. به قول شاعر: 

ز دست دیده و دل هر دو فریاد   که هر چه دیده بیند دل کند یاد

منظور از احساسات حالتهایی است که بعد از ورود داده‌ها از راه حواس به انسان دست می‌دهد و چون احساسات، آنی و زود گذرند ( یعنی چیزی را می بینیم و تمنایش را میکنیم، چیزی را می‌شنویم و ناراحت یا خوشحال می شویم و...) اگر خوب مدیریت نشوند، مستقیما روی رفتار و حرکات و واکنش های ما در زندگی روزانه تأثیر دارند. واقعاً اگر کسی توانایی و آمادگی کنترل چشم و گوش و زبان خویش را نداشته باشد، هرچه را ببیند، می خواهد، هرچه را بشنود باور می کند و یا آن را بازگو می نماید و یا هرآنچه ناشایست و نابجاست از دهانش بیرون می آید. 

کنترل هیجانات و عواطف که مهمترین آن ها عبارتند از: (خشم، محبت، ترس، نفرت، غم ، شادی). عواطف و هیجانات نیز از احساسات ما سرچشمه می گیرند و انسانیت انسان و فاصله و جدایی او از حیوانات دیگر، به تنظیم و مدیریت این عواطف و هیجانات بستگی دارد.

*مدیریت زمان(نظم و تعادل بین کار و زندگی، بین اقوام و خویشان و خانواده، بین دوستان و خانواده). خیلی مهم است که تازه دامادها و نو عروس ها از طرف خانواده یا مراکز آموزش خانواده این آمادگی را کسب کنند که به محض ازدواج، مانند دوران مجردی آزاد و رها نیستند که هر وقت خواستند از منزل بیرون بروند و یا وارد شوند. ممکن نیست با اقوام و خویشاوندان قطع رابطه کرد و یا همیشه با آنان بود. نمی توان به بهانه کار، همیشه بیرون از منزل بود و یا با خستگی و بیحالی و عصبانیت به منزل برگشت. ممکن نیست مانند دوران مجردی تمام وقت با دوستان و آشنایان بود.  

ادامه دارد